Minął kolejny rok naszej działalności. W czasie poprzedniego spotkania między zjazdowego w Konstancinie – Chylicach, (a było to ponad rok temu, w czerwcu 2016r już po umieszczeniu nazwisk Ewy i Juliusza na tablicach pamiątkowych obok kościoła św. Boromeusza), postanowiliśmy odnowić  zaniedbany i trochę zapomniany przez Boga i ludzi grób rodziny Krzyżewskich na Starych Powązkach (Y – 85, rząd 5, grób 13/14).  Jak wiemy w grobie tym obok Ewy – aktorki spoczywają jej pradziadowie Witold i Konstancja, dziadek Bohdan, który poległ w czasie kampanii Galicyjskiej w 1919r. ginąc bohaterską śmiercią w zagonie kawaleryjskim 8. pułku ułanów pod  Ołyką (grób symb.), jej ojciec Juliusz – poeta pokolenia Kolumbów (poległ walcząc w Powstaniu Warszawskim) oraz dwóch stryjów:  Zdzisław – zarządca majątków ziemskich  i Bolesław – wyższy oficer WP;  stryjenka Ziuta i żona Zdzisława Ewelina Krzyżewska z Majkowskich. Na pomniku  grobu wyryto też imię Maćka Krzyżewskiego, niezłomnego żołnierz AK. Dzisiaj, nikt z najbliższych krewnych osób tam pochowanych już nie żyje, ale ponieważ my wszyscy nosimy to samo nazwisko i szczycimy się dokonaniami bohaterskiej rodziny z „Czarciego Wzgórza”, to fakt ten, podobnie jak szlachectwo, zobowiązuje do działania. Postanowiliśmy więc (Waldemar z Przasnysza, Piotr  Jurek- Krzyżewski z Warszawy i ja Jan Romuald z Julianowa) zarazić Kuzynów ideą renowacji tejże mogiły. Z trudem, ale udało się zgromadzić 2/3 potrzebnych funduszy i można było rozpocząć prace konserwacyjne. Przez wiele miesięcy budżet nie domykał się, co zmusiło nas (Jana i Hannę) do wyłożenia brakujących środków, ale w październiku br. do akcji włączyła się Beata Kwiatkowska – pasierbica Ewy i szczęśliwie starczyło na bezkolizyjne rozliczenie całości przedsięwzięcia. Wykonano nowe tablice z piaskowca dla Juliusza i Bohdana, a płytę Ewy ozdobiono zdjęciem aktorki. Na pokrywie  głównej grobowca kowal  zamontował odtworzone po skorodowaniu metalowe uchwyty, tenże fachowiec zrekonstruował również łańcuch okalający część mogiły w jej dolnym fragmencie, łączący dwa słupki z piaskowca wykonane  w kopalni kruszyw na Śląsku, zgodnie z wzornictwem z początku ubiegłego stulecia. Ponadto miejsca zachwaszczone pokryte zostały czarną folią i zasypane ozdobnymi kamieniami, a elementy z marmuru odczyścił i zakonserwował  kuzyn Stanisław Krzyżewski ze Srebrnego Borku. Nad całością rekonstrukcji czuwał warszawski konserwator zabytków. To tyle o renowacji.

Tak było

A tak jest obecnie:

Zdjęcie Ewy przypomina Jej nieprzeciętną urodę.

Czterowiersz z utworu poety stanowi dziś swoiste epitafium na Jego mogile.

Na cmentarzu Powązkowskim była nas 15 osobowa grupa Krzyżewskich. Na zdjęciu 14 osób, 15- ta (Hania) fotografuje.

Drugim obszarem naszego zainteresowania w 2017r. był udział  członków rodziny w XIII edycji Festiwalu „Otwarte ogrody” w Podkowie Leśnej, do której to imprezy zostaliśmy zaproszeni przez organizatorów. Do zwiedzenia było ponad 40 ogrodów starannie przygotowanych na przyjęcie gości, w których pomieszczono m. in. wernisaże malarskie, wystawy rzeźby, pokazy zbiorów kolekcjonerskich, występy zespołów artystycznych, a nade wszystko, stanowiły one, same w sobie (te ogrody) przykład dobrego smaku gospodarzy i niespotykanej gdzie indziej troski w kształtowaniu podkowiańskiej przyrody.   To na tym terenie w wieku chłopięcym, po śmierci ojca Bohdana przebywał Juliusz Krzyżewski; to tam do stryja Zdzisława i stryjenki Eweliny przyjeżdżała Ewa zwana w domu Haneczką; to tam wreszcie Juliusz poznał Jarosława Iwaszkiewicza, zaprzyjaźnił się z nim i był częstym gościem w Stawisku. Naszym zadaniem (przedstawicieli rodu), w czasie wspomnianego Festiwalu, było przybliżenie słuchaczom losów tej niezwykle otwartej rodziny, związanej z Podkową od roku 1930, a w czasie okupacji dającej przykład  odpowiedzialnego patriotyzmu poprzez aktywną działalność konspiracyjną, ukrywanie prześladowanych, bliską współpracę z przedstawicielami władz państwa podziemnego … W tym celu w sobotę 3 czerwca 2017r. spotkaliśmy się w Muzeum Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku. Przywitała nas pani kustosz Ewa Cieślak, dzieje rodziny z Podkowy przybliżyli zgromadzonym Hanna i Jan Krzyżewscy oraz spowinowacony z rodziną Krzyżewskich poprzez Ewelinę – Andrzej Tyszka, a wiersze Juliusza deklamował aktor Antoni Krzyżewski z Londynu. Film z tego spotkania poniżej.

Dworek Iwaszkiewiczów w Stawisku.

Spotkanie Krzyżewskich w Stawisku – film Jana Chojnowskiego na Youtube:

Drugi dzień festiwalu rozpoczął się dla nas w willi-pałacyku Krzyżewskich na „Czarcim Wzgórzu” czyli w „Domu na Górce” przy ul. Bobrowej 8. Gospodynią tego spotkania była obecna właścicielka posiadłości – Ludwika Jurek-Krzyżewska -Zapart i jej syn Piotr Jurek-Krzyżewski. Piękna słoneczna pogoda kusiła do spacerów, przybyli więc nie tylko członkowie rodziny lecz także sąsiedzi i rozpoczęły się żywiołowe rozmowy o tych, którzy to miejsce uczynili pięknym i niepowtarzalnym.

Na zdjęciu Ludwika Jurek-Krzyżewska- Zapart z synem Piotrem – obecni właściciele „Czarciego Wzgórza”.

Dom na Górce.

Nieco wykruszona grupka Krzyżewskich, przed pożegnaniem, na schodach domu przy Bobrowej.

Pogawędki Krzyżewskich – film Jana Chojnowskiego na Youtube:

I to już wszystko  z czerwcowych tete-a-tete z Krzyżewskimi z całego kraju w Podkowie Leśnej. W czerwcu 2018r. wyznaczyliśmy sobie kolejne spotkanie w miejscu niestety dla większości z nas, odległym, ale ważnym dla Ewy Krzyżewskiej, gdyż tam spędziła swoje dzieciństwo i wczesną młodość. Myślę o Chrzanowie. Ewa mieszkała tam aż do rozpoczęcia studiów w krakowskiej PWST. To studia właśnie i szczęście aktorskie uczyniły z niej osobę znaną na całym świecie, natomiast  liceum (wówczas TPD, a od 1957r. im. Stanisława Staszica) ukształtowało jej osobowość , obudziło wrażliwość, dało podwaliny pod przyszłą karierę. W podziękowaniu za ten trud i wysiłek, na ścianie holu chrzanowskiego ogólniaka zamierzamy umieścić ufundowaną przez ród Krzyżewskich tablicę pamiątkową z wyrzeźbionym w brązie przez artystę wizerunkiem niezapomnianej twarzy Anny Ewy Krzyżewskiej. Wydarzeniu temu będą towarzyszyły występy młodzieży, spotkania  poetyckie i prezentacja książek o Krzyżewskich.  A wszystko po to, żeby pamięć o Ewie nie zaginęła (w 2018r. minie 15 lat od chwili, gdy nas opuściła, a w 2019r. będziemy obchodzili 80. rocznicę Jej urodzin). Do zobaczenia w Chrzanowie!

Poniżej linki do dwóch artykułów autorstwa mojej żony Hani z prasy lokalnej o naszym udziale w Otwartych Ogrodach w Podkowie Leśnej. (Otwierają się jak oba powyższe filmy).

www.kurierpoludniowy.pl/wiadomosci.php?art=18591

http://portalsasiedzi.pl/?p=8055

Jan R. Krzyżewski